«Жасыл» экономика және ЕҚТ қағидаттарына көшу мәселелері жөніндегі халықаралық конференция
Бүгін Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығының (IGTIC) алаңында «Жасыл» экономика және ең озық қолжетімді технологиялар (ЕҚТ) қағидаттарына көшу мәселелері бойынша II Халықаралық конференция ашылды. Қатарынан үш жыл бойы Қазақстан мен Ресейдің XVII өңіраралық ынтымақтастық форумы аясында ұйымдастырылған бұл іс-шара - аймақтағы «жасыл» технологиялар саласындағы ең ірі оқиға болып табылады.
Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар Вице-министрі Ахметжан Пірімқұлов, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты Бақытжан Жұмағұлов, «Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы» КЕАҚ Басқарма Төрағасы Жанна Қазжанова, «Қазақстанның экологиялық ұйымдары қауымдастығы» ЗТБ Басқарма Төрағасы Айгүл Соловьева қатысады, ал конференцияның басты спикерлері дәрежесінде Қазақстандық сарапшылар, сонымен қатар Ластанудың алдын алу және бақылау жөніндегі Еуропалық кешенді бюроның басшысы Серж Роудие, БҰҰ ЭСКАТО Қоршаған орта және даму департаментінің директоры Стефанес Фотиу, Қоршаған орта жөніндегі неміс агенттігінің өнеркәсіптік шығарындылар директивасы жөніндегі уәкілетті ұлттық органның сарапшысы Катя Краус сияқты таяу және алыс шетелден келген сарапшылар сөз сөйлейді.
Конференцияға қатысушыларға арнаған құттықтау сөзінде Қазақстанның Экология, геология және табиғи ресурстар Вице-министрі Ахметжан Пірімқұлов Қазақстан Еуразия құрлығының экологиялық тұрақтылығын қамтамасыз етуде ерекше рөл атқаратынын атап өтті. Оның айтуынша, Ұлт Көшбасшысы айқындаған және Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев жалғастырған «жасыл» бағыт - мемлекеттік реформалар үшін бағдар болады. «Экономикалық, экологиялық, әлеуметтік және саяси даму факторлары біріктіріліп, Қазақстан халқының өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған бірыңғай процесс ретінде қарастырылуы қажет. Экология ешқандай шектеулерге, ұлтқа бөлінбеуі тиіс, сондықтан тек үйлесімді, бірлескен күш-жігермен ғана біз айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізе аламыз», - деп атап өтті Вице-министр.
ҒЗЗ және РФ МЭИ ҒЗУ ЕҚТ меңгерушісі Евгений Гашо атап өткендей, энергия үнемдеу әдіснамасы бүкіл әлемде ЕҚТ экономиканың жоғары ресурстық тиімділігін (атап айтқанда, энергия тиімділігін) қамтамасыз етудің ең пәрменді тәсілдерінің бірі ретінде қарастырылады. Ол әртүрлі елдердегі ЕҚТ енгізу ерекшеліктерін салыстыра келе, ЕО мен Ресей Федерациясында жарияланған барлық ОҚТ анықтамалықтарында энергия тиімділігін арттыруға бағытталған шешімдер берілгенін атап өтті. Е.Гашо 2015-2018 жылдары Ресейде жүргізілген тиісті жұмыстың аралық нәтижелері туралы айта келе, аталған кезеңде ЕҚТ бойынша 51 ақпараттық-техникалық анықтамалық әзірленді, оның ішінде 23-і - энергияны көп қажет ететін салаларға қатысты екенін хабарлады. ЕҚТ анықтамалықтарын қалыптастыруға бизнес өкілдері қатысқан, бірақ 2018 жылы жүргізілген «Интерфакс-ЭРА» сауалнамасы нәтижесінде бизнес-ортадағы ЕҚТ анықтамалары туралы хабардарлықтың деңгейі өте төмен екені және оларды қолдану үшін анықтамалықтардың жалпы форматының қолайсыздығы анықталды. ЕҚТ енгізу саласындағы жетістіктерінің ішінде ол энергетикалық және экологиялық тиімділікті арттыру резервтерінің әртүрлі түрлерін енгізуді, әртүрлі кәсіпорындар үшін оларды анықтау әдістері мен тәсілдерін ұсынуды, энергетикалық менеджмент жүйесінің шаралар кешенін іске асыру кезеңдерін анықтауды, барлық салалық АТС-ның энергия үнемдеуі бойынша ЕҚТ шолуын дайындауды және т. б. атады. Сонымен қатар, оның айтуынша, таяу болашақта барлық АТС энергия тиімділігі бойынша міндетті қосымшаларды шолуды аяқтау, салалық энергия тиімділігі көрсеткіштерін инфрақұрылымдық көрсеткіштермен байланыстыру, ЕҚТ қағидаттарына көшу кезінде әртүрлі кәсіпорындардың технологиялық/экологиялық тиімділігіне баға беру, сондай-ақ ЕҚТ қағидаттарына көшу үшін қажетті шығындар көлемін бағалау қажет.
Қоршаған ортаны қорғау және ЕО экологиялық заңнамасы мәселелері бойынша WECOOP негізгі сарапшысы Владислав Бизек ЕҚТ енгізу кезіндегі шығындар мен артықшылықтар тақырыбын қозғай отырып, жылу қуаты 50 МВт немесе одан жоғары жағуға арналған ірі қондырғылар ЕО-ның барлық елдерінде пайдаланылатынын хабарлады. Бір кездері олар күкірт диоксиді шығарындыларында шешуші үлеске ие болды (2004 жылы 67%) және көміртегі диоксиді (2004 жылы 32%) және азот оксиді (2004 жылы 16%) шығарындыларында айтарлықтай үлеске ие болған, алайда, ең озық қол жетімді технологияларды енгізгеннен кейін олар экологиялық көрсеткіштерді жақсарта алды. Жалпы, сарапшының мәліметтері бойынша, соңғы жылдары ЕО-да жағуға арналған ірі қондырғылар шаң шығарындыларын 84%-ға, күкірт диоксидін - 86%-ға, азот оксидін - 57%-ға, көміртегі диоксидін-шамамен 31%-ға қысқартқан. Мысалы, Чехияда 1993-1998 жылдар кезеңінде жағуға арналған ірі қондырғыларда ЕҚТ енгізудің бірінші кезеңі барысында энергия объектілері істен шығарылып, жаңғыртылды, шаңсыздандыру, күкіртсіздендіру және азот оксидтері шығарындыларын азайту жөніндегі технологиялар пайдалануға енгізілді, нәтижесінде SO2 шығарындылары мен шаң 90%-ға, ал NOx шығарындылары 50%-ға азайтылды. Инвестицияның жалпы көлемі 3,63 миллиард долларды құрады.
«ЕО-ға мүше елдердің тәжірибесіне сүйене отырып, ЕҚТ енгізуді электр станцияларын реконструкциялаумен, тіпті олардың құрылысының мерзімін ұзарту және қымбаттату есебінен байланыстыруға болады», - деп атап көрсетті В.Бизек. – «Бұдан басқа, ЕҚТ бойынша шығарулардың талаптары ластаушы заттар шығарындыларын азайтуға ғана емес, жалпы энергия тиімділігін арттыруға да қатысты (бұл көміртегі диоксиді шығарындыларының азаюына әкеледі)».
GIZ сарапшысы, Hendrikson & Ko Қоршаған ортаны қорғау бойынша жетекші сарапшысы Юхан Руут түрлі елдерде ЕҚТ енгізу бойынша талаптар мен артықшылықтар туралы айта келе және Қазақстанға жеке «BREF» әзірлеу керек пе немесе ресейлік немесе еуропалық нұсқаларды көшіріп алу керек пе деген сұраққа жауап бере отырып, былай деді: «Қазақстан Республикасы ұлттық басымдықтар мен халықаралық келісімдерді ескере отырып шешім қабылдауы тиіс». Конференцияның көптеген қатысушылары онымен келісті.
Жалпы конференцияға қатысушыларға офлайн және онлайн режимдерінде ашық талқылау барысында өнеркәсіптің түрлі салаларында «таза» технологияларды енгізу проблемаларын талқылауға және адамдардың өмір сүру сапасын арттыруға әкелетін және қоршаған ортаға қолайсыз әсерді және экологиялық тозу тәуекелдерін едәуір төмендететін құралдарды ұсынуға мүмкіндік берілді.
ХЖТИЖО диалог алаңында айтылған ең жақсы тұжырымдамалар мен шешімдер Қазақстанда «жасыл» экономиканы құру жолында одан әрі мақсатты қадамдар жасау үшін өңірдің үкіметтері мен бизнес-қоғамдастықтары үшін ұсыным ретінде қызмет ететін қорытынды қарарға енді. Атап айтқанда, сарапшылар өнеркәсіптік кәсіпорындардың ЕҚТ қағидаттарына көшуін дайындау кезінде Орталықтың төмендегідей барлық кезеңдеріндегі үйлестіруші рөлін анықтап, күшейтуді ұсынды: Қазақстанның өнеркәсіп салаларының кәсіпорындары үшін кешенді технологиялық аудит жүргізу; ЕҚТ бойынша қазақстандық анықтамалықтарды әзірлеу; Орталықтың халықаралық ұйымдармен ЕҚТ қағидаттарын енгізу саласындағы қызметін кеңейту үшін төмендегі мақсатта Халықаралық ынтымақтастық жөніндегі Герман қоғамымен (GIZ) және Ресей Федерациясы Өнеркәсіп және сауда министрлігінің «Экологиялық өнеркәсіптік саясат орталығы» ғылыми-зерттеу институты» ФМАМ-мен Өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы меморандумға қол қою мүмкіндігін қарастыруы; осыған ұқсас Batis IT-платформасын және РФ ЕҚТ Бюросының ақпараттық порталын зерделеу және құру, сонымен қатар «жасыл» стандарттарды бірлесіп әзірлеу және «жасыл» стандарттар жөніндегі мемлекетаралық техникалық комитетті құру мақсатында «Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы» КЕАҚ пен «Мәскеу мемлекеттік құрылыс университеті» ҒЗУ арасындағы ынтымақтастық туралы шартқа қол қою.